Trách nhiệm khi làm Chủ tịch Hội đồng quản trị PetroVietnam

Trong quý I năm 2012, Thanh tra Chính phủ (Việt Nam) đã có kết luận thanh tra tại một số tập đoàn lớn như Tập đoàn dầu khí Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn hóa chất Việt Nam, Tập đoàn Sông Đà; Tập đoàn Viễn thông Quân đội,...Qua công tác thanh tra, Thanh tra Chính phủ phát hiện sai phạm, thiếu sót về kinh tế. Trong đó, đáng chú ý là kết luận thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý sử dụng vốn, tài sản tại Tập đoàn Sông Đà và Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam - nơi bộ trưởng Thăng đã từng là người đứng đầu.[56]

Ngày 5 tháng 4 năm 2012, khi Thanh tra Chính phủ công bố báo cáo về việc chấp hành quy định của pháp luật về quản lý sử dụng vốn, tài sản tại PetroVietnam tới năm 2010 với khá nhiều sai phạm về tài chính (con số lên đến hơn 18.000 tỷ đồng), một số tờ báo đã nêu câu hỏi về vấn đề trách nhiệm của người từng đứng đầu PetroVietnam mà cụ thể là ông Đinh La Thăng, người giữ chức Bí thư Ban cán sự đảng, Chủ tịch Hội đồng quản trị và sau này là Chủ tịch Hội đồng thành viên PetroVietnam từ tháng 10 năm 2006 đến tháng 8 năm 2011,[57] Phó tổng thanh tra Chính phủ Ngô Văn Khánh nói: “Trách nhiệm của người đứng đầu là có".[58][59]

Xem xét kỷ luật

Từ ngày 24 đến 26 tháng 4 năm 2017, tại Hà Nội, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã họp kỳ thứ 14, trong cuộc họp đã đề nghị Bộ Chính trị, Ban Chấp hành TƯ Đảng xem xét, thi hành kỷ luật đối với ông Đinh La Thăng vì những lý do sau:

• Chịu trách nhiệm khi ký ban hành Nghị quyết 233/NQ-ĐU, ngày 17/3/2009 của Đảng uỷ Tập đoàn có nội dung không phù hợp với quy định pháp luật để HĐTV, Ban Tổng Giám đốc Tập đoàn và các tổng công ty thành viên quyết định chỉ định nhiều gói thầu trái pháp luật;
• Vi phạm Quy chế làm việc Hội đồng quản trị (HĐQT) Tập đoàn trong việc ký thỏa thuận tham gia góp vốn tại Văn bản số 6934, ngày 18/09/2008 giữa ông Đinh La Thăng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn và Chủ tịch HĐQT Oceanbank (có nội dung: Tập đoàn tham gia góp vốn 20% trở lên; cử cán bộ tham gia quản trị, điều hành; đề nghị các đơn vị thành viên sử dụng dịch vụ của Oceanbank) trước khi HĐQT Tập đoàn họp thống nhất nội dung trên.
• Chịu trách nhiệm trong việc HĐTV ban hành Nghị quyết số 4266/NQ-DKVN góp vốn vượt mức quy định vào OceanBank, trái quy định của Luật các Tổ chức tín dụng, gây thiệt hại rất nghiêm trọng cho PVN.
• Chịu trách nhiệm trong việc HĐTV ban hành một số nghị quyết, quyết định chỉ định nhiều gói thầu với tổng giá trị lớn, vi phạm các nghị định của Chính phủ; tham mưu, đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho chỉ định nhiều gói thầu không bảo đảm các điều kiện theo quy định của pháp luật.
• Chấp thuận cho PVC được miễn bảo lãnh thực hiện hợp đồng đối với công trình, dự án do Tập đoàn chỉ định cho PVC thực hiện và chấp thuận cho Tổng công ty cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí (PTSC) được miễn bảo lãnh thực hiện hợp đồng đối với Hợp đồng thiết kế, mua sắm, xây dựng (EPC) Nhà máy Nhiên liệu sinh học Dung Quất, vi phạm Luật Đấu thầu năm 2005.[60][61]
• Vi phạm nghiêm trọng những điều Đảng viên không được làm buông lỏng quản lý,thiếu trách nhiệm trong việc điều hành gây tổn hại nặng nề ,thất thoát lớn cho ngân sách nhà nước.

Nhận xét

• Qua 2 bài viết có tựa đề lần lượt là “Thanh hay Thăng” và “Tảng Băng Nổi" đăng vào ngày 26 và 27 tháng 9 năm 2016 trên trang Facebook cá nhân, nhà báo Osin Huy Ðức (tên thật là Trương Huy San) cho rằng Ðinh La Thăng đứng đằng sau việc thất thoát hàng tỉ đô la không chỉ ở Tổng Công ty Xây Lắp Dầu Khí (PVC) mà còn cả Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petro Vietnam) nơi ông Thăng làm Chủ tịch hội đồng quản trị (HÐQT) từ 2006 đến 2011.[62]
• Ngày 27/4/2017, Giáo sư Zachary Abuza, Học viện Quân sự Quốc gia (National War College), Hoa Kỳ, nhận định: "Nhiều vụ xử hay điều tra tham nhũng gần đây liên quan tay chân hay đệ tử của ông Thăng." "Đây đúng là nguyên tắc của chính trị Việt Nam: Nếu đối thủ quá mạnh, anh nhắm vào người của họ." "Ông Thăng có thể bị cho xuống mà chẳng ảnh hưởng đến tương lai chương trình cải tổ kinh tế. Ban lãnh đạo hiện nay họ quyết tâm có thêm cải cách." "Đảng Cộng sản rõ ràng lo ngại về tham nhũng. Đó là nhược điểm của Đảng, họ biết." "Nhưng nếu họ không cho truyền thông có tự do, thì cứ phải dùng biện pháp cổ điển 'rung cây dọa khỉ', tức là chọn vài cá nhân mà chém." Ông Abuza cho rằng trường hợp của ông Nguyễn Tấn Dũng thì khác: "Cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã sống sót qua các vụ thua lỗ và bê bối tham nhũng còn lớn hơn, nhưng vẫn tồn tại được." "Ông Dũng có vốn chính trị nhiều hơn, có mạng lưới lớn hơn để vây quanh và bảo vệ ông ta." "Quan trọng hơn, ông Dũng còn có những đảng viên lão thành bảo vệ, vì tôi đoán họ cho rằng nếu ông Dũng đổ thì sẽ gây hại cho tiến trình và tầm mức cải tổ." [63]
• Trung tướng Nguyễn Quốc Thước – nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tư lệnh Quân khu IV, Đại biểu Quốc hội khóa VIII, IX, X đưa ra nhận định: “Kết luận thể hiện tính nghiêm túc của Đảng, kiên quyết thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII. Người có công thì biểu dương, người có tội thì không bỏ qua. Tôi ghi nhận tinh thần nghiêm túc ấy. Còn xem xét kết luận ấy như thế nào, xử lý ra sao thì do Trung ương quyết định”.[64]
• Ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói: Việc làm hôm nay của Uỷ ban Kiểm tra Trung ương đã củng cố niềm tin của cán bộ Đảng viên, nhân dân với sự lãnh đạo của Đảng và cho thấy không có vùng cấm trong các hoạt động của Đảng sau khi có Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII.[65]

Đề nghị xử theo pháp luật

Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nhận định: “Những vi phạm của ông Đinh La Thăng và lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam giai đoạn 2009 – 2015 xuất phát từ sự lạm dụng chức vụ quyền hạn và không tuân thủ quy định của pháp luật trong điều hành, quản lý kinh tế”. Ông Thành cho là, “Ủy ban Kiểm tra Trung ương cần giao Chính phủ thanh tra, kiểm tra đối với sai phạm của ông Thăng và lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam vì đây doanh nghiệp nhà nước do Chính phủ quản lý." Theo ông Thành, căn cứ vào kết luận cuối cùng xử lý vi phạm, cần đặt ra vấn đề yêu cầu cá nhân vi phạm phải bồi thường, khắc phụ hậu quả gây ra. “Tóm lại chúng ta có hệ thống luật pháp cơ bản, mọi người phải tuân thủ pháp luật. Vi phạm ra sao cứ dựa theo pháp luật và xử, không né tránh, không có vùng cấm”, ông Thành nói.[66]

Trả lời các chất vấn của cử tri các quận Ba Đình, Tây Hồ (Hà Nội) vào ngày 13.5, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cho biết: "...đây mới là xử về kết quả kiểm tra dấu hiệu vi phạm về mặt Đảng. Còn hình sự người ta đang làm. " [66]

Bị khởi tố và bắt tạm giam

Ngày 8 tháng 12 năm 2017, sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIV thông qua việc khởi tố bị can, bắt tạm giam Đinh La Thăng,[53] Cơ quan Cảnh sát điều tra trực thuộc Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam Đinh La Thăng về hành vi cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.[67]

Sau khi có quyết định khởi tố và lệnh bắt tạm giam trên, Đinh La Thăng bị Ban Tổ chức trung ương - Đảng Cộng sản Việt Nam ra quyết định đình chỉ sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy (gồm cả sinh hoạt Ban Chấp hành Trung ương Đảng).[67]

Ông Thăng bị cáo buộc là vụ cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản gây thiệt hại 800 tỷ đồng trong việc PVN góp vốn vào Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đại dương (OceanBank) tháng 9 năm 2008.[68]

Theo kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, ông Thăng còn phải chịu trách nhiệm trong việc ban hành một số nghị quyết, quyết định chỉ định nhiều gói thầu với tổng giá trị lớn, vi phạm các nghị định của Chính phủ; chỉ định nhiều gói thầu không đảm bảo quy định của pháp luật...Trong số này có việc ông chấp thuận cho Tổng công ty xây lắp dầu khí (PVC) thuộc PVN được miễn bảo lãnh thực hiện hợp đồng với công trình, dự án do Tập đoàn chỉ định. Ông cũng vi phạm Luật Đấu thầu khi chấp thuận cho Tổng công ty cổ phần dịch vụ kỹ thuật dầu khí (PTSC) được miễn bảo lãnh thực hiện hợp đồng thiết kế, mua sắm, xây dựng (EPC) Nhà máy nhiên liệu sinh học Dung Quất. Với sai phạm của PVC tại dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, ông Thăng bị xác định đã chỉ định gói thầu EPC tại đây. Việc này vi phạm các quy định của pháp luật, gây hậu quả nghiêm trọng. Dự án do PVN làm chủ đầu tư có tổng mức đầu tư hơn 34.295 tỷ đồng (tương đương 1,7 tỷ USD).[68]

Phiên tòa sơ thẩm thứ nhất

Ngày 8 tháng 1 năm 2018, Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh cùng những thuộc cấp có liên quan bị đưa ra xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội[69][70]

Ngày 22 tháng 1 năm 2018, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội tuyên bản án hình sự số 33/2018/HS-ST[54] đối với các bị cáo Đinh La Thăng, Nguyễn Quốc Khánh, Trịnh Xuân Thanh và 20 đồng phạm trong vụ án tham ô, cố ý làm trái xảy ra tại Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tổng công ty xây lắp dầu khí (PVC). Tòa quyết định tuyên phạt bị cáo Đinh La Thăng 13 năm tù về tội Cố ý làm trái.[4]

Phiên tòa sơ thẩm thứ hai

Ngày 19 tháng 3 năm 2018, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội mở phiên tòa thứ hai xét xử ông Đinh La Thăng cùng các bị cáo trong vụ án Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) gây thiệt hại 800 tỷ đồng khi góp vốn vào Ngân hàng TMCP Đại Dương (Oceanbank). Năm 2008, Thủ tướng không cho phép thành lập ngân hàng nên PVN chuyển sang góp vốn mua cổ phần của Ngân hàng Đại Dương (Oceanbank). Mặc dù được báo cáo rõ tình hình kinh tế, kết quả hoạt động của Oceanbank nhưng ông Đinh La Thăng không có bất cứ chỉ đạo nào đối với hội đồng quản trị và Ban điều hành PVN để thống nhất chủ trương, thực hiện thẩm định, khảo sát OceanBank, phương án góp vốn cũng như tính hiệu quả, khả thi của việc góp vốn vào ngân hàng này. Ông Đinh La Thăng không thông qua hội đồng quản trị mà đã ký thỏa thuận thống nhất với Hà Văn Thắm về việc góp vốn, đồng thời ông Thăng cũng không báo cáo Chính phủ theo đúng quy định. Sau khi ký thỏa thuận góp vốn, ông Thăng tiếp tục đồng ý chủ trương, ký ban hành các nghị quyết góp vốn, bổ sung vốn góp vào Oceanbank khi chưa có ý kiến của Chính phủ; ký quyết định cử người đại diện phần vốn góp của PVN bằng 20% (thông qua 3 lần góp vốn) vốn góp vào Oceanbank với tổng số tiền 800 tỷ đồng. PVN bị mất hoàn toàn số tiền không thu hồi được khi Oceanbank kinh doanh thua lỗ, mất vốn chủ sở hữu và bị Ngân hàng Nhà nước phải mua lại với giá 0 đồng[71]

Ngày 29 tháng 3 năm 2018, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đưa ra phán quyết tuyên phạt bị cáo Đinh La Thăng 18 năm tù về tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng theo điều 165 Bộ luật Hình sự 1999 (bản án sơ thẩm số 110/2018/HS-ST).[54] Về trách nhiệm dân sự, tòa tuyên buộc bị cáo Đinh La Thăng cùng 6 đồng phạm liên đới bồi thường 800 tỉ cho cho PVN, trong đó, bị cáo buộc là người phải chịu trách nhiệm chính, ông Đinh La Thăng chịu trách nhiệm bồi thường 600 tỉ đồng.

Như vậy, nếu hai phiên toà sơ thẩm giữ nguyên hình phạt thì ông Thăng phải thi hành tổng cộng 30 năm tù (theo luật, tổng mức án không được quá 30 năm tù).Tổng số tiền ông Thăng phải bồi thường dân sự ở cả hai vụ là 630 tỷ đồng. Theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015, ông Thăng sẽ phải thi hành ít nhất một phần ba bản án (10 năm tù) mới được xét giảm án.[5][72]

Phiên tòa phúc thẩm

Sau khi bị tuyên án trong hai phiên tòa sơ thẩm, Đinh La Thăng và 13 bị cáo khác đã có đơn kháng cáo gửi Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội. Đơn kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm của Đinh La Thăng cho rằng "bản án sơ thẩm chưa xem xét đầy đủ, toàn diện, khách quan và giới hạn phạm vi trách nhiệm" của Đinh La Thăng.[73][74] Đinh La Thăng đề nghị tòa phúc thẩm xem xét lại tội danh, hình phạt và trách nhiệm dân sự của Đinh La Thăng.[75]

Sáng ngày 8 tháng 5 năm 2018, phiên tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã diễn ra. Đáng chú ý trong phiên tòa này là xảy ra sự cố kĩ thuật khi tòa xét hỏi bị cáo Nguyễn Anh Minh, theo đó trong vòng 20 phút, âm thanh từ phòng xử án bị mất, còn hình ảnh thì bị đứng, phóng viên báo chí không theo dõi được.[73]

Ngày 14 tháng 5 năm 2018, hội đồng xét xử phúc thẩm Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã y án 13 năm tù đối với Đinh La Thăng tội danh "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng".[55]

Khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Việt Nam

Ngày 9 tháng 5 năm 2018, trong khi phiên tòa phúc thẩm xử ông Đinh La Thăng đang diễn ra thì Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa 12 trong hội nghị lần thứ 7 đã quyết định kỉ luật khai trừ Đinh La Thăng ra khỏi Đảng Cộng sản Việt Nam.[76]

Trách nhiệm những người liên quan

• Trịnh Xuân Thanh - 14 năm tù về tội Cố ý làm trái, tù chung thân về tội tham ô tài sản, tổng hợp hình phạt chung phải chấp hành là tù chung thân.[4]
• Vũ Đức Thuận - nguyên tổng giám đốc PVC: 7 năm tù về tội cố ý làm trái, 15 năm tù về tội tham ô tài sản, tổng hình phạt chung là 22 năm tù.
• Nguyên Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) Nguyễn Quốc Khánh cũng bị đình chỉ quyền đại biểu quốc hội, do đó mất quyền miễn trừ. Ông bị Cơ quan An ninh điều tra - Bộ Công an ra Quyết định khởi tố, tạm giam về tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 165 - Bộ luật Hình sự[77] và bị tuyên án 9 năm tù.[4]
• Ngày 8 tháng 12 năm 2017, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố, bắt tạm giam ông Đinh Mạnh Thắng (55 tuổi), bí thư đảng ủy, Tổng giám đốc, nguyên chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đầu tư và thương mại dầu khí Sông Đà, em ruột của Đinh La Thăng, để điều tra về hành vi tham ô tài sản. Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại Dầu khí Sông Đà là doanh nghiệp liên doanh giữa Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Tổng Công ty Sông Đà.[78]
• Bộ Công Thương đã có văn bản báo cáo Ban Bí thư Trung ương Đảng về 6 cá nhân phải xử lý kỷ luật liên quan đến sai phạm tại các dự án nhiên liệu sinh học và dự án nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ (PVTex). Cụ thể, 6 lãnh đạo nguyên là thành viên Hội đồng quản trị Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) thời kỳ 2006 - 2015 phải chịu hình thức kỷ luật khiển trách đối với các vi phạm. Đó là bà Phan Thị Hòa, nguyên Ủy viên HĐQT PVN từ tháng 12/2006 đến tháng 10/2010; ông Hoàng Xuân Hùng, nguyên thành viên HĐQT PVN từ tháng 12/2006 đến tháng 4/2012; Ông Vũ Khánh Trường, nguyên thành viên HĐQT PVN từ tháng 4/2009 đến tháng 9/2015; ông Đỗ Văn Đạo, nguyên thành viên HĐQT PVN từ tháng 12/2006 đến năm 2009; Ông Nguyễn Thanh Liêm, nguyên thành viên HĐTV PVN từ tháng 11/2010 đến tháng 3/2015 và ông Nguyễn Xuân Thắng, nguyên thành viên HĐTV PVN từ thàng 1/2011 đến tháng 3/2015. Các cá nhân này không chỉ liên quan đến việc đầu tư các dự án nhiên liệu sinh học và dự án nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ, mà còn sai phạm khi chưa thực hiện hết trách nhiệm trong việc giám sát đại diện phần vốn tại một số doanh nghiệp ngành dầu khí.[79]

Khởi tố vụ án liên quan dự án Ethanol Phú Thọ

Sau khi bị kết án tù 30 năm và thi hành án trong tù, ngày 20 tháng 1 năm 2019, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an Việt Nam đã khởi tố tiếp Đinh La Thăng tội "Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng", theo điều 224 Bộ luật Hình sự trong dự án 2400 tỉ đồng sản xuất ethanol làm nguyên liệu để sản xuất xăng sinh học ở Nhà máy nhiên liệu sinh học Phú Thọ.[80]